Κοινός Τόπος
Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης - Casa Bianca
23 εικαστικοί από την Accademia di Belle Arti di Firenze
Κείμενο: Αλέξιος Παπαζαχαρίας
Εγκαίνια έκθεσης: Σάββατο 10 Μαρτίου 2018, ώρα 12.00
Διάρκεια έκθεσης: 10 Μαρτίου έως 27 Απριλίου 2018
Εγκαινιάζεται το Σάββατο 10 Μαρτίου 2018, ώρα 12.00, στη Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης-Casa Bianca, η ομαδική έκθεση Κοινός Τόπος - 23 εικαστικοί από την Accademia di Belle Arti di Firenze στην Casa Bianca.
Ο Κοινός τους Τόπος, η Ακαδημία Καλών Τεχνών της Φλωρεντίας, η Accademia di Belle Arti di Firenze, η αφετηρία των καλλιτεχνικών σπουδών και των εικαστικών αναζητήσεων των 23 καλλιτεχνών, στα μέσα της δεκαετίας του ’70. Κοινός τόπος και η Casa Bianca, ο χώρος συνάντησης και παρουσίασης των έργων τους, σήμερα, 40 χρόνια μετά.
Συναντιούνται ξανά και συνδιαλέγονται ξανά, μέσα από τα έργα τους, παλιοί νοσταλγοί συμμαθητές, σ’ έναν άλλο τόπο διασταύρωσης των εικαστικών τους διαδρομών.
Μπορεί ο θεατής να διακρίνει τον κοινό αρχικό τους τόπο, την κοινή έναρξη των εικαστικών τους αναζητήσεων στο σημερινό τους έργο? Ή μήπως η σημερινή τους εικαστική συνάντηση στον εκθεσιακό χώρο της Casa Bianca είναι το νήμα που τους ξαναενώνει?
Οι καλλιτέχνες που συμμετέχουν:
Αντωνέλλος Μιχάλης, Βενετσάνου Έρση, Βεργιτσάκης Γιώργος, Βουλγαρέλη Κική Βρούβας Κώστας , Γέρος Βασίλης , Καλαφάτης Νίκος , Καλογερή Ρένα, Καρυστινός Πέτρος, Κατρακάζου Ντίνα, Κολτσίδας Δημήτρης, Μαρούδα Κατερίνα, Μουσμουλίδης Χρυσόστομος, Ρόμπολας Βαγγέλης, Παπασπύρος Σπύρος, Σαμαράς Νίκος, Σιγάλας Γιώργος, Σπανός Γιάννης , Ταστσιόγλου Νάκης, Τσακίρης Γιώργος, Χορδάκης Δημήτρης, Χριστιανού Αγλαΐα, Ψαρού Λίλιαν
Ο ιστορικός τέχνης Αλέξιος Παπαζαχαρίας αναφέρει σε κείμενό του που συνοδεύει την έκθεση.
Μία από τις πιο συχνές ερωτήσεις που γίνεται σε έναν καλλιτέχνη είναι η εξής: Πού σπούδασες. Από τη μια πλευρά είναι η πόλη, η χώρα, η κοινωνία μέσα στην οποία ένας άνθρωπος έχει αποφασίσει συνειδητά να εκπαιδευτεί σε αυτό που λέμε Καλές Τέχνες. Τι είναι αυτό το μέρος; Προσφέρει το ίδιο το μέρος κάτι στις σπουδές; Έχει μια αντίστοιχη ιστορία ή παράδοση; Αποτελεί κάποιου είδους κέντρο; Παρέχει προσβάσεις; Μήπως ήταν το κέντρο της πρωτοπορίας; Μήπως είναι τώρα;
Από την άλλη, όμως, πλευρά είναι οι σχολές με τους διάσημους αποφοίτους και τους επιτυχημένους δασκάλους, τις βιβλιοθήκες, τις συλλογές, τα εργαστήρια. Βέβαια, αυτή η ερώτηση, το πού σπούδασες, μάλλον αποτελεί εξέλιξη μιας παλιότερης ερώτησης, με ποιον σπούδασες, αφού και πριν από την δημιουργία των Ακαδημιών και των σχολών Καλών Τεχνών οι μελλοντικοί καλλιτέχνες μελετούσαν, σπούδαζαν, εργάζονταν σκληρά για χρόνια σε εργαστήρια αναγνωρισμένων καλλιτεχνών της εποχής. Αυτό το σχήμα με έναν τρόπο έχει κρατηθεί ακόμα με το θεσμό των εργαστηρίων μέσα στις σχολές Καλών Τεχνών, που αναλαμβάνονται κάθε φορά από καλλιτέχνες εξειδικευμένους σε συγκεκριμένες τεχνικές και μεθόδους.
Εκτός από το παραπάνω, υπάρχει ακόμα μία διάσταση που είναι δυνατόν η ερώτηση αυτή να αποκαλύψει. Με ποιους άλλους καλλιτέχνες πέρασες ίσως την πιο κρίσιμη στιγμή διαμόρφωσης της ταυτότητάς σου τόσο της καλλιτεχνικής (λόγω σπουδών) όσο και της κοινωνικής (λόγω ηλικίας). Αυτοί οι “άλλοι” καλλιτέχνες για μια καθοριστική περίοδο, την οποία όταν ξαναθυμάται κανείς μοιάζει μια ζωή ολόκληρη, δεν είναι “άλλοι”, αλλά είναι “όλοι” οι βασικοί συνομιλητές, θεατές, κριτικοί, φίλοι, ανταγωνιστές, σύντροφοι, συνεπιβάτες, συνοδοιπόροι, βοηθοί, συνεργάτες, συμφοιτητές.
Στην έκθεση “Κοινός Τόπος” συμμετέχουν είκοσι τρεις Έλληνες καλλιτέχνες που σπούδασαν πριν από περίπου σαράντα χρόνια στην Academia di Belle Arti της Φλωρεντίας. Αναφορικά με τις Καλές Τέχνες η πόλη της Φλωρεντίας αποτελεί μάλλον εμβληματικό παράδειγμα. Η πόλη - λίκνο της αναγέννησης - διατηρεί σχεδόν αναλλοίωτο το αναγεννησιακό κέντρο της, ενώ σε μουσεία και συλλογές φιλοξενεί έργα καλλιτεχνών που έχουν καθορίσει τη δυτική τέχνη και έχουν διαμορφώσει την ιστορία της τέχνης όπως τη γνωρίζουμε σήμερα. Ο τρούλος του Duomo έργο του Brunelleschi αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο για την οικοδόμηση της αναγέννησης και κάτω από αυτόν στεγάζονται κυριολεκτικά και μεταφορικά έργα των σημαντικότερων δημιουργών της. Giotto, Donatello, Uccello, Michelangelo, Botticelli, Massaccio, Raffaello, Da Vinci είναι μόνο μερικοί από τους καλλιτέχνες που θα σφραγίσουν τη διαχρονική σημασία της Φλωρεντίας για την τέχνη. Από τα τέλη του 14ου αιώνα μέχρι σήμερα η Φλωρεντία είναι συνώνυμη με την μελέτη και τη σπουδή των Καλών Τεχνών.
Οι καλλιτέχνες της έκθεσης “Κοινός Τόπος” βρίσκονται στη Φλωρεντία περίπου έξι αιώνες αργότερα, από τα μέσα της δεκαετίας του ’70 έως τα μέσα του ’80, για να φοιτήσουν στη Academia di Belle Arti. Εκείνη την εποχή η Φλωρεντία, αν και απομακρυσμένη από τα κέντρα τη πρωτοποριακής τέχνης της εποχής (Ρώμη, Μιλάνο, Τορίνο, Νάπολη και φυσικά τη συνεχώς επίκαιρη λόγω Biennale Βενετία) παραμένει ένα ιδανικός τόπος για την καλλιτεχνική και αισθητική καλλιέργεια και μελέτη. Εκεί είχαν την ευκαιρία να δουν και να μελετήσουν από κοντά όλα αυτά τα αριστουργήματα, όταν το διαδίκτυο δεν υπήρχε και οι εκδόσεις με φωτογραφίες ήταν περιορισμένες, σπάνιες και ακριβές. Αυτά που οι υπόλοιποι σπουδαστές Καλών Τεχνών έβλεπαν σε φωτογραφίες ή στην καλύτερη περίπτωση σε σλάιντς, στη Φλωρεντία μπορούσαν να τα βλέπουν από κοντά καθημερινά.
Την εποχή του ’70 στην Ιταλία η προσοχή είναι στραμμένη στους καλλιτέχνες της Arte Povera, που τα έργα τους θα έρθουν ως συνέχεια, απάντηση και αντίθεση στα πρωτοποριακά κινήματα που έρχονται από την δυτική Ευρώπη και την Αμερική. Η Pop Art (το 1964 ο Robert Rauchenberg βραβεύεται από την Biennale της Βενετίας σαν ένας Pop Art ζωγράφος), οι νουβώ ρεαλίστ, η εννοιολογική τέχνη, ο μινιμαλισμός αποτελούν τις κύριες πρωτοπορίες, από τις οποίες οι καλλιτέχνες της Arte Povera θα επηρεαστούν και θα διαφοροποιηθούν με τρόπο πρωτότυπο και ιδιαιτέρως ποιητικό. Τα έργα τους ενώ εκτίθενται στις σημαντικότερες γκαλερί και μουσεία της Ευρώπης και της Αμερικής, υπονομεύουν ή επαναδιαπραγματεύονται την αγορά της τέχνης, τις λειτουργίες των θεσμών, τη στάση απέναντι στην ιστορία και τη θέση καλλιτεχνών, έργων και θεατών στον κόσμο. Αυτή η πρωτοπορία, όπως την εκφράζουν οι Κουνέλλης, Merz, Fabro, Calzolari, Boetti, Pistoletto, Paolini, που μοιάζει να έχει περισσότερο συγγένεια με τη γλυπτική παρά με τη ζωγραφική, αποτελούσε την πρώτη γραμμή στην καλλιτεχνική παραγωγή της εποχής στην Ιταλία και διεθνώς, η οποία από πολύ νωρίς έχαιρε ευρύτατης αποδοχής τουλάχιστον από τους καλλιτεχνικούς κύκλους. Ανάμεσα σε αυτήν την πρωτοπορία των υλικών και τη δεξιοτεχνική ζωγραφική των Loffredo, Farulli, Vizziano και άλλων οι καλλιτέχνες της έκθεσης “Κοινός Τόπος” διαμόρφωσαν την προσωπική τους καλλιτεχνική έκφραση.
Στο τέλος της δεκαετίας του ’70 θα εμφανιστεί στην Ιταλία το κίνημα της Transavanguardia, η ιταλική εκδοχή νεοεξπρεσιονισμού, μιας τάσης που εντοπίζεται στη Γερμανία ως Neue Wilde με κύριους εκπροσώπους τον Baselitz και τον Kiefer, στην Αμερική με τους Guston και Schnabel και αλλού. Στην Ιταλία οι Clemente, Paladino, de Maria, Cucchi και φυσικά ο Φιορεντίνος Chia θα μεσουρανήσουν με την υποστήριξη του Achille Bonito Oliva μετά από την έκθεση Aperto τo 1980, που θα σφραγίσει την επιστροφή στην αναπαράσταση, το συναίσθημα και τις “παλιές” τεχνικές της ζωγραφικής και της γλυπτικής.
Αυτή η περίοδος αντιθέσεων και ποιητικής αναζήτησης θα αποτυπωθεί και στα έργα των καλλιτεχνών του “Κοινού Τόπου”. Όχι απαραίτητα στον καθένα ατομικά, αλλά περισσότερο σαν μια εικόνα που συγκροτείται από το σύνολο μετά από περίπου σαράντα χρόνια. Η συνάντηση που συντελείται σε αυτή την έκθεση πραγματοποιείται για να μας δείξει όχι τις κοινές πορείες ή τις διαφορετικές επιλογές του κάθε καλλιτέχνη, αλλά για να μας μεταδώσει τη δυναμική του συνόλου και του μεταξύ τους διαλόγου, που αποτελούσε αναπόσπαστο κομμάτι της σπουδής των Καλών Τεχνών και απαραίτητη προϋπόθεση κάθε καλλιτεχνικής έκθεσης.
Αλέξιος Παπαζαχαρίας
Διάρκεια έκθεσης 10 Μαρτίου έως 27 Απριλίου 2018
Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης - Casa Bianca
Βασ. Όλγας 180 και Θεμ. Σοφούλη
546 46 Θεσσαλονίκη
Τηλ. 2313 318538
HYPERLINK "mailto:pinakothiki@thessaloniki.gr" pinakothiki@thessaloniki.gr
Ώρες λειτουργίας
Τρίτη έως Παρασκευή 10.00 έως 14.00
